Hamsa i Joga – co je łączy?

Zastanawiasz się, dlaczego szkoła jogi nosi nazwę HamSa? Choć słowo hamsa najczęściej kojarzy się z symboliką kultur Bliskiego Wschodu, ma ona także wielopoziomowe znaczenie w kulturach dalekowschodnich. Zobaczmy zatem, czym jest hamsa i co ma wspólnego z jogą!

Hamsa w hinduizmie

Haṃsa (हंस) to w sanskrycie łabędź – ptak, który w starożytnych Indiach symbolizował słońce, następnie zaś świetlistą, transcendentną Jaźń. Łabędź w hinduizmie uznawany był za ptaka, który odróżnia mleko od wody – jeśli poda się mu mieszankę tych dwóch cieczy, wówczas wypije on tylko mleko, a zatem to wskazuje na jego mityczną umiejętność odróżniania dobra od zła.

Hamsa jest zwierzęciem przedstawianym w ikonografii najważniejszych bóstw hinduizmu. To wierzchowiec (wahana – indywidualny strażnik, który przyjął opiekę zwierzęcia) boga-demiurga Brahmy, który dla joginów oznacza energię wszystkoprzenikającego, obecnego w żywiołach poddawanych medytacji, też podporę dla samadhi. Tak jest także m. in. w przypadku patronki wiedzy, nauki, mądrości, kreatywności, literatury, sztuk pięknych i muzyki, czyli bogini Saraswati (jedną z Tridewi – trójbóstwa żeńskiego, obok Lakshmi i Parwati, małżonki Brahmy, a zatem jego żeńskiej energii). Towarzyszy je hamsa – biały łabędź lub gęś. W ikonografii ptak ten najczęściej przedstawiany jest u jej stóp lub tuż za nią.

Bogini Saraswati i jej wierzchowiec –  łabędź (hamsa)

Źródło: Pinterest

Hamsa joga – czym jest łabędź dla jogina?

W traktatach dotyczących hatha jogi hamsa oznacza „indywidualne ja” odnoszące się do prany – siły życiowej i oddechu. Prana porusza się w nas w dół i w górę, zupełnie tak jak łabędź w locie. Oddech na poziomie dźwięku manifestuje się za pomocą mantry Ham-Sa (Ham-So, So-Ham). Tak więc każdy z nas mantruje każdego dnia tysiące razy. Mantra ta wywodzi się z linii Siddhów – joginów doskonałych, którzy osiągnęli świadomość jedności.

Notabene w eposie Mahabharata Vishnu, inkarnowany jako Hamsa w okresie złotego wieku, miał uczyć jogi wielkich mistrzów: Sanaka, Santana raz Sanatkumara. Duchowy przekaz został więc zawarty w Hamsagita – traktacie XII księgi Mahabharaty.

Mantra HamSa – SoHam

Mantry SoHam i HamSa są tą samą mantrą – mantrą naturalną. Mają jedynie odwrócony porządek sylab. Mantra ta nie przynależy, oczywiście, do żadnej religii. Jest w pełni uniwersalna. Dotyczy każdego. Gdy w nas wybrzmiewa – żyjemy, gdy odchodzi – odchodzimy razem z nią. To mantra Jaźni, wszak jej symbolem jest łabędź.

W hinduistycznych średniowiecznych doktrynach odnaleźć możemy informacje, jakoby dusza człowieka samorzutnie wypowiadała słowa ham-sa 21 600 razy w przeciągu dobry. Chodzi tu rzecz jasna o wydechy i wdechy. Wydech oczyszcza ciało, wdech je wykarmia, odżywia. Dźwięk hamsa składa się wg joginów z dwóch członów: sa (on) oraz ham (aham – Ja). Tak więc So Ham znaczy „Ja jestem Tym” (lub: „Ja jestem Nim”), co – zgodnie z tradycją hatha jogi – miałoby wskazywać zdaniem na afirmację duszy, która zawiera w sobie aspekt boskości, jest połączona z Najwyższą Świadomością.

Bija mantra

Warto przy tym dodać, że „Ham” to mantra nasienia (bija mantra) dla czakry gardła – vishuddhi, w tym dla żywiołu przestrzeni, eteru. Niemniej mantra SoHam i HamSa wychodzi z poziomu serca i wybrzmiewa, dopóki ono bije w naszych ciałach.

Praktyka mantry HamSa – ajapa-japa

SoHam i HamSa to ajapa-japa, naturalna mantra, która powtarza się bez powtarzania. Każdego dnia możesz poświęcić chwilę na wsłuchanie się w dźwięki swego oddechu. Wraz z wdechem powtórz w myślach So, z wydechem – Ham. Obserwuj oddech i zauważ, że mantra powtarza się samoistnie. Zachowaj świadomość. Zauważ tę mikrosekundę pomiędzy naturalnym wdechem i wydechem wypełnioną spokojem. Skup się na tej przestrzeni ona utoruje drogę ku Jaźni. Z czasem przestrzeń ta się powiększy. Prana jest tożsama z najwyższą Świadomością. Możemy jej doświadczyć przez uważność, lecz tak naprawdę nie musimy jej praktykować – już jesteśmy „Tym”.

Korzyści z praktyki mantry HamSa – SoHam

W Wedach i Upanishadach znajdziemy zalecenia, by praktykować tę mantrę celem połączenia się z Jaźnią. Dzięki powtarzaniu tej mantry:

• rozwijamy swoją energię
• pogłębiamy swoją świadomość
• stajemy się spokojni i wykarmieni
• równoważymy dawanie i branie
• torujemy sobie drogę ku doświadczeniu Jaźni.

Medytacja SWAN – hamsa dhyana 

SWAN, czyli z angielskiego łabędź, to akronim, na który składają się następujące słowa: Strenght, Weakness, Ambition, Need (Siła, Słabość, Ambicja, Potrzeba). Jest to technika medytacyjna (hamsa dhyana) polegająca na obserwowaniu i doświadczaniu własnej siły, słabości, ambicji i potrzeb w obiektywny sposób i dochodzenie do ich źródła. Daje nam możliwość bliższego przyjrzenia się samemu sobie i zobaczenia rzeczy takimi, jakimi są, a nie takimi, jak myślimy, że są lub jakimi chcielibyśmy, by były. Każdy punkt skupienia odsłania inną perspektywę. Mogą one oddziaływać na siebie w zależności od celu, intencji czy skupienia. Gdy zastanawiasz się nad własnymi siłami, celem jest odkryć wszystkie umiejętności, cnoty, cechy, które się teraz manifestują. Należy także odkryć te właściwości, które wciąż stanowią niewykorzystany, uśpiony potencjał. Ta medytacja to nie jest czas na fałszywą skromność – wszystko, co masz w sobie najlepszego, musi być zobaczone i uznane, przy jednoczesnym byciu z sobą szczerym. Medytacja SWAN pozwala nam zrozumieć swoją naturę i zaakceptować siebie, uczy odróżnić rzeczywistość od nierzeczywistości w świadomości rozwoju duchowego. To trzeci stopień sannyasa, którego głównym zadaniem jest praktyka własna i samotna dyscyplina.

Źródło: Pinterest

Hamsa w kulturach Bliskiego Wschodu

Hamsa w zachodnim kręgu kulturowym kojarzona jest z bliskowschodnim symbolem, dziś identyfikowanym ze znakiem ochronnym, chroniącym przed tak zwanym „złym okiem”, nieżyczliwością, zazdrością. Hamsa to symbol w kształcie dłoni, która najczęściej pośrodku ma rozrysowane oko. Symbol ten pamięta czasy starożytnej Kartaginy i Mezopotamii, kiedy to odnosił się do bogini Inanny/Isztar W języku arabskim słowo khamsa, a po hebrajsku chamsa (hamesh) znaczy „pięć”, tak więc symbol dłoni ma pięć palców. W judaizmie hamsa to symbol ręki Miriam, siostry Mojżesza i Aarona, zaś w islamie – ręki Fatimy, córki Mahometa. Chrześcijanie zamieszkujący te tereny hamsę utożsamiają z ręką Marii. Tak więc współcześnie jest to symbol połączenia wielu kultur, religii i narodowości zjednoczony pod szyldem kobiecego aspektu boskości.

Napisała: Anna Grochowska-Biodrowicz